Datça'da “Evsel Katı Atık Bedeli” Sorunu!

MEHMET ERDAL

EN ÇOK KONUŞULAN VE TEPKİLERE NEDEN OLAN KONULARDAN

Evsel katı atık bedeli konusu 2025 yılının ilk ayında Datça'da üzerinde en çok konuşulan konulardan birisi idi; evlere, iş yerlerine vb... gelen su faturalarına yazılı olmasının yol açtığı algının sonucu Datçalılar tarafından “su faturası” olarak dillere plesenk edilen bu sorun üzerine sosyal medyada öyle çok paylaşım yapıldı ki Datça Belediyesi 21 Ocak 2025 günü “Son günlerde sosyal medya hesaplarından paylaşılan yüksek su faturalarına dair açıklamadır” diyerek kendi sosyal medya hesaplarından bir açıklama yapma gereği duydu. Yapılan açıklamaya göre “Belediye tarafından alınan evsel katı atık bedelleri kullanılan su tonajına göre değişmemekte olup, ev ve iş yerlerinde farklı tarifeler üzerinden” alınmaktaydı.

TARİFE ARALIK 2024 TARİHLİ TOPLANTIDA KABUL EDİLDİ

Günler öncesi başladığım sorgulamaya göre 05.11.2024 günü yapılan Datça Belediyesi Kasım Ayı Olağan Toplantısında 2025 yılı “Evsel katı atık bedellerinin” belirlenmesi konusu plan ve bütçe komisyonuna sevk ediliyor. Komisyon bu konuda bir rapor hazırlıyor. Komisyonun MHP'li üyesi Serdar Ören rapora “çekimser” kalıyor. Rapor Datça Belediye Meclisi Aralık Ayı Olağan Toplantısında gündeme alınıyor. Görüşülüyor. Çok fazlaca tartışma olmadan oylanıyor: Cumhur İttifak'ı (AKP/2 +MHP/3) belediye meclis üyeleri “çekimser”, CHP/9 (bir üye mazereti nedeniyle katılmamış) meclis üyeleri “Evet” oyu veriyor ve 01.01.2025 günü itibarıyla yürürlüğe giriyor.

EVSEL KATI ATIK BEDELLERİ FARKLI ÖLÇÜLERE GÖRE BELİRLENİYOR

Evsel katı atık bedelinin belirlenmesinde kullanılan su miktarının az ya da çok olmasının hiçbir etkisi yok; bu nedenle gelen su faturalarında yazılı kullanılan suyun miktarı/bedeli ile evsel katı atık bedeli kıyaslanarak “Abooov, bu ne?” ya da “İyi, bana az gelmiş” demenin ve MUSKİ'ye fatura kesmenin hiçbir anlamı yok. Evsel katı atık bedelinin su faturası üzerinden vatandaşa tebliğ edilmesinin tek nedeni su faturasının her vatandaşa ulaşıyor olması, yani tahsilatın kolaylaştırılması düşüncesidir; bundan başka bir şey değil. Evsel katı atık bedelinin belirlenmesinde hane, kişi, yatak, stant, m2... gibi başkaca birden çok ölçü söz konusu. Örneğin, büyüklüğü ve içinde yaşayan kişi sayısı ne olursa olsun konutlar “hane başı”; okullar, yurtlar, kreşler, okul öncesi eğitim kurumları, kurslar “öğrenci başı”; resmi kurumlar “kişi başı”; sanayi tesisleri, imalathaneler, üretim yerleri, işletme tesisleri “personel başı”; oteller “yatak başı” ödeme yaparken restoranlar, yeme-içme mekanları, kafe, bar, oyun salonları, spor salonları vb...”m2” üzerinden, tekneler “büyüklüğüne”, günlük palamar bağlama ücreti ödeyen sözleşmesiz tekneler “battal boy poşet başı”... ödeme yapıyorlar.

FARKLI ZAM ORANLARI SÖZ KONUSU

2024 ve 2025 yıllarına ait evsel katı atık bedellerini karşılaştırarak yapılan zammın neye göre yapıldığını anlamaya çalışıyorum. TÜİK'e göre yıllık enflasyonun %58 küsur, asgari ücret zammının %30, Aralık 2023-2024 arası mazotun fiyat artışının %50 civarı olduğu... bir durumda evsel katı atık bedellerindeki artışların neye göre yapıldığını anlamakta zorlanıyorum. Örneğin, “indirimli” olanlar dışındaki konutlardan alınan evsel katı atık bedeli 2024 yılında 62.00 TL. iken, 2025 yılı için 124.00 TL. (%100); resmi ya da özel okullardan, yurtlardan, kreşlerden, okul öncesi eğitim kurumlarından, her türlü eğitim kurslarından öğrenci başı 8.00 TL. alınırken şimdi 20.00 TL. (%150); resmi kurumlardan personel başı 8.00 TL. alınırken şimdi 20.00 TL. (%150); sanayi, imalathaneler, üretim yerleri, işletme geliştirme tesisleri personel başı 16.00 TL. alınırken şimdi 25,50 TL. (%58'e yakın); oteller, konaklama tesisleri 4 yıldız ve üstü ise yatak başı 28.00 TL. alınırken şimdi 112.00 TL.(%400), 4 yıldız altından ise 22.00 TL. alınırken şimdi 77.00 TL. (%350); restoranlar, yeme-içme mekanları, kafe, bar, eğlence mekanları, oyun salonları, spor salonlarından... m2 başı 5.00 TL. alınırken şimdi 12.00 TL. (%140 civarı); pazar yerinden esnaf başı 30.00 TL. alınırken şimdi 60.00 TL. (% 100)... alınmasının nedeni ne?

CUMHUR İTTİFAKI: “DEĞERLEME ORANI BELLİ DEĞİLDİ”

Plan ve bütçe komisyonu üyelerinden MHP Grup Sözcüsü Serdar Ören “Komisyon 26.11.2024 günü toplandı ve rapor görüşüldü. Raporun görüşüldüğü tarihte 'değerleme oranı' daha açıklanmamıştı. Ben o nedenle 'çekimser' oyu kullandım.” dedi. Değerleme oranının komisyon toplantısından bir gün sonra, 27.11.2024 günü açıklandığını söylemesi üzerine raporun 05.12.2024 günü belediye meclisinde görüşüldüğünü ve o gün de hem MHP Grubunun hem de AKP Grubunun “çekimser” oy kullandığını anımsatmam üzerine Cumhur İttifakı (AKP+MHP) adına olduğunu söylediği şu açıklamayı yaptı: “'Hayır' oyu verseydik kendimizle çelişirdik, o nedenle belediye meclisindeki toplantıda da 'çekimser' oyu verdik; 'çekimser' oyu da 'kabul etmeme' anlamına gelir. Biz 'değerleme oranı' üzerindeki zammı zaten kabul etmeyiz.”

DATÇA BELEDİYESİ: “

Hem Plan ve Bütçe Komisyonu üyesi hem de Datça Belediye Meclisi CHP Grubu Sözcüsü olması hasebiyle CHP Belediye Meclis Üyesi Şinasi Tugay Eser'e evsel katı atık bedelinin belirlenmesinin neye göre yapıldığını sordum. Bugün yapılan belediye meclis toplantısından sonra belediye başkanı Aytaç Kurt adına tarafıma yapılan açıklama şöyle idi:

“Bu konuda belediyeye verilen 'Evsel Katı Atık Alma Yönetmeliği' var. Yönetmelik bize diyor ki 'Sen önce sistem maliyetini hesapla.' Biz bu yönetmelikten yola çıkarak Datça'da bir yıllık evsel katı atık maliyetini hesaplamak zorundayız. Bu hesabı yaparken önce bir yıl önceki (2024) maliyeti hesaplamalıyız, ondan sonra 2025 yılını görmemiz gerekiyor.

'Sistem maliyeti', Datça'da çöp toplarken çalışan kamyonların, araçların yakıtı, amortismanı, işçilerin aylıkları, mesaileri, çöp poşetleri, çöp konteynırları vb... hepsinin toplamıdır. Bütün bunlar tek tek hesaplanır. Bu konuda önce bir kılavuz oluşturulur ve sistem maliyeti o kılavuza bağlı olarak hesaplanır. Örneğin, yaz sezonunda fen işlerinden dahi çöp toplamaya personel gidiyor, o da o hesaplamanın içerisine katılır.” 2024 yılında 65 personelin çöp toplama işinde çalıştığı söylenince bu sayının neye göre belirlendiğini sordum, “ihtiyaca göre” denildi.

“Ayrıca Datça'dan toplanan çöpleri çöp dökme yerine götüren kamyonlardan biz bir yılda Datça'dan ne kadar çöp toplandığını hesaplayabiliyoruz. Bu hesaplama bize Datça'da gerçekte 20.000 küsur kişinin değil 40-50.000 küsur kişinin yaşadığını gösteriyor. Bizden resmi olarak kayıtlı 27.000 küsur kişiye göre hesap yapmamız isteniyor ama biz gerçekte Datça'da yaşayan 50.000 küsur vatandaşın çöpünü topluyoruz. Ona göre gider tahakkuk ettiriyoruz. Bu çalışmayı yaparken diğer belediyeleri de kontrol ediyoruz.”

Geçen yılın çöp toplama maliyeti 54.297.000.00 TL. imiş, bunun %70'i tahsil edilebilmiş. Ne kadar tahsil edilebilir şimdiden bilinemez ama 27.11.2024 günü açıklanan değerleme oranı üzerinden (%44) hesaplanıldığında 2025 yılının çöp toplama maliyetinin 78.188.832.00 TL. olacağı öngörülüyor. “Sistem diyor ki bize 'Bu 78.188.832.00 TL.'yi tahakkuk etmek zorundasın. Kamu zararı oluşmaması için bunu yapmak zorundasın.' Eğer topladığımız bu çöplerin maliyetini yasa gereği vatandaşa tahakkuk ettirmezsek yarın belediyenin birimleri Sayıştay tarafından soruşturmaya uğrar. Biz bu miktarı vatandaşa yansıtırsak şu anki çöp toplama fiyatı çok fahiş noktalara gider. Bu nedenle biz bu çöp toplama işini bir nevi 'kamu işi' olarak görüyoruz. ”

Bu noktada bugün yapılan belediye meclis toplantısında gündeme alınan ve oy birliğiyle kabul edilen “Datça'da iş yeri olarak faaliyette bulunan işletmelerin kapalı oldukları dönemlerde evsel katı atık bedeli alınmaması konusunun görüşülmesi” gündeme geliyor. Sayıştay tarafından yapılacak denetimde soruşturma geçirmemek için bu konunun mecliste görüşülmesi ve bu kararın alınması gerekiyormuş. Bu kabul edilen karar ile belediyenin 5.000.000.00 TL. gibi bir kaybının olacağı öngörülüyormuş.

2025 yılı için kabul edilen evsel katı atık bedellerinin belirlenmesinde farklı kalemler için farklı zam oranları belirlenmesinin nedeni toplanan çöplerdeki katkı paylarıymış. Örneğin, apartlardan, restoranlardan, konutlardan, okullardan, hastaneden... toplanan çöplerin toplam çöp içindeki paylarına bakılarak hesaplama yapılıyor ve böylece adaletli bir sistem çıkarılmaya çalışılıyormuş. Bir başka deyişle, hesaplamada keyfiyet değil, bir önceki yıla dair eldeki veriler esas alınıyormuş. (Bu noktada pek çok örnek verilerek daha ayrıntılı bir açıklama yapıldı.)